ต่อมลูกหมากโต
ต่อมลูกหมากคืออะไร
ต่อมลูกหมากเป็นต่อมที่อยู่รอบท่อปัสสาวะส่วนต้น บริเวณโคนอวัยวะเพศของผู้ชาย ก่อนหน้าท่อทวารหนัก ไม่สามารถตรวจพบได้ภายนอก จำเป็นต้องใช้วิธีการตรวจผ่านทางทวารหนัก บางคนเข้าใจผิดระหว่างลูกอัณฑะ ซื่งสามารถตรวจได้จากภายนอก
ต่อมลูกหมากมีหน้าที่สร้างน้ำหล่อเลี้ยงเชื้ออสุจิ สารที่เป็นของเหลวประมาณ 30 % ของน้ำอสุจิถูกสร้างจากต่อมลุกหมาก
ต่อมลูกหมากเป็นอวัยวะระบบสืบพันธ์ุของเพศชาย ฉะนั้นโรคของต่อมลูกหมากจึงเกิดได้ในเฉพาะผู้ชาย ในผู้ชายที่โตเต็มที่จะมีขนาดเท่ากับลูกเกาลัด เมื่ออายุมากขึ้นจะมีขนาดใหญ่ขึ้น และเนื้อเยื่อมีการเปลี่ยนแปลงเป็นเนื้องอก(ชนิดธรรมดา ไม่ใช่เนื้องอกมะเร็ง) ซื่งปัจจัยที่ทำให้โตขึ้นเชื่อว่าเกิดจากการเปลี่ยนแปลงตามวัยและฮอร์โมนเพศชาย
โรคต่อมลูกหมากโต คือ ภาวะที่ต่อมลูกหมากมีขนาดใหญ่ผิดปกติ ซึ่งชาวตะวันตกมักเปรียบเทียบขนาดปกติของต่อมลูกหมากว่าเท่ากับขนาดของผลวอลนัท(walnut-size) ตำแหน่งของต่อมลูกหมากจะอยู่ในบริเวณใต้กระเพาะปัสสาวะ ต่อมลูกหมากทำหน้าที่สร้างสารที่เป็นของเหลวประมาณ 30% ของน้ำอสุจิ
โรคต่อมลูกหมากโตคืออะไร และเกิดขึ้นได้อย่างไร
โรคต่อมลูกหมากโต คือ ภาวะที่ต่อมลูกหมากมีขนาดใหญ่มากขึ้น ประกอบกับมีการกระตุ้นจากระบบประสาทมากขึ้นบริเวณหูรูดกระเพาะปัสสาวะและต่อมลูกหมาก ขนาดต่อมที่โตขึ้นจะไปกดเบียดทางเดินปัสสาวะ ส่วนการกระตุ้นจากระบบประสาทจะทำให้บริเวณหูรูดและทางออกของปัสสาวะมีการหดเกร็งมากขึ้นกว่าปกติ โดยกลไกการกระตุ้นจากระบบประสาทมีผลทำให้เกิดอาการต่างๆมากกว่าขนาดต่อมลูกหมากที่โตขึ้น ซึ่งเราจะพบได้มากในคนไข้ชายสูงอายุ ส่วนมากอายุมากกว่า 50 ปีขึ้นไป โรคต่อมลูกหมากโตเป็นโรคที่ได้เป็นปกติในเพศชาย และการเกิดขึ้นมักจะสัมพันธ์กับอายุ และฮอร์โมนเพศชาย มีหลักฐานแสดงให้เห็นว่า 50% ของผู้ชายที่เป็นโรคต่อมลูกหมากโตน้้นมีอายุประมาณ 60 ปี
โรคต่อมลูกหมากโตมีอาการอย่างไร
อาการที่เกิดจากการอุดตันของการขับถ่ายปัสสาวะ ได้แก่ ปัสสาวะลำเล็กลง ปัสสาวะไม่พุ่ง ต้องรอนานกว่าจะปัสสาวะออกมาได้ หลังจากปัสสาวะสุดแล้วยังมีปัสสาวะหยดตามมาอีก มีความรู้สึกว่าปัสสาวะยังไม่หมดทั้งๆทีปัสสาวะหยุดไหลแล้ว รวมทั้งบางครั้งอาจจะถึงขั้นปัสสาวะไม่ออกถึงแม้จะปวดปัสสาวะมากก็ตาม นอกจากอาการที่กล่าวมาแล้ว ยังมีอาการระคายเคืองที่เป็นปลต่อเนื่องจากการตอบสนองของกระเพาะปัสสาวะจากต่อมลูกหมากที่โตขึ้น ซึ่งได้แก่ ปัสสาวะบ่อย ต้องลุกขึ้นมาปัสสาวะตอนกลางคืน และกลั้นปัสสาวะไม่ค่อยอยู่ ผู้ป่วยบางคนอาจมีปัสสาวะเป็นเลือดได้ นอกจากน้้นอาจพบอาการจากการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะร่วมด้วย ได้แก่ ปัสสาวะขุ่นข้น มีตะกอน กลิ่นแรงขึ้น มีไข้หนาวสั่น ถ้าการอุดตันของปัสสาวะนานๆ บางครั้งอาจทำให้มีภาวะไตวานเรื้อรังด้วย แต่พบได้ไม่บ่อยนัก
เป็นต่อมลูกหมากโตแล้วจะกลายเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่?
โดยทั่วไปแล้วโรคต่อมลูกหมากโตและมะเร็งต่อมลูกหมากมักเกิดในผู้ชายสูงอายุ และอาการของโรคทั้ง 2 กลุ่มนี้คล้ายกันมาก ทำให้การตรวจค้นมีความจำเป็นอย่างยิ่ง แต่อย่างไรก็ตาม โรคทั้ง 2 กลุ่มนี้เป็นคนละชนิดกัน และไม่มีอาการเปลี่ยนสภาพจากต่อมลูกหมากโตไปเป็นมะเร็งได้ แต่เราอาจพบร่วมกันได้
การรักษาโรคต่อมลูกหมากโตที่ไม่ใช่มะเร็งทำอย่างไร
การรักษาโรคต่อมลูกหมากโตมีหลากหลายวิธี แตกต่างกันออกไป ในที่นี้จะกล่าวถึงการรักษาโรคต่อมลูกหมากโตด้วยวิธีต่างๆ และต้องขอย้ำก่อนว่ารายละเอียดที่จะกล่าวดังต่อไปนี้เป็นการรักษาโรคต่อมลูกหมากโต ไม่ใช่การรักษามะเร็งต่อมลูกหมาก วัตถุประสงค์ของการรักษาต่อมลูกหมากโตคือรักษาเพื่อลดอาการผิดปกติต่างๆ ของการถ่ายปัสสาวะที่ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยแต่ละคน และป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนของต่อมลูกหมากโตในอนาคต เช่น ไตวาย ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะเป็นต้น ดังนั้นการรักษาต่อมลูกหมากโตในผู้ป่วยแต่ละคนจึงอาจแตกต่างกันออกไป เช่น ในผู้ป่วยที่มีอาการปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน การรักษาอาจทำได้ง่ายๆโดยไม่ต้องใช้ยา เพียงแค่หลีกเลี่ยงการดื่มชา กาแฟ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือหลีกเลี่ยงการดื่มน้ำมากๆก่อนนอน ก็สามารถทำให้การปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืนดีขึ้นได้โดยไม่ต้องทานยา ถ้าการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแล้วอาการไม่ดีขึ้น โดยส่วนใหญ่แพทย์จะเริ่มจากการให้ยาที่ช่วยลดการกระตุ้นจากระบบประสาทบริเวณหูรูดกระเพาะปัสสาวะและต่อมลูกหมาก ซื่งส่วนใหญ่ได้ผลดี ในผู้ป่วยที่ประเมินแล้วว่ามีขนาดต่อมลูกหมากโตระดับปานกลางหรือมาก อาจจะให้ยาช่วยลดขนาดต่อมลูกหมาก ในผู้ป่วบางรายที่การรักษาด้วยยาไม่ได้ผล ปัสสาวะไม่ออกทั้งๆที่ทานยาสม่ำเสมอ หรือมีภาวะแทรกซ้อนจากโรค เช่น การทำงานของไตแย่ลง มีการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะบ่อยๆ เกิดนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ ปัสสาวะมีเลือดออกบ่อยๆ เป็นต้น ก็จำเป็นต้องได้รับการรักษาโดยการผ่าตัดต่อมลูกหมาก
